Íslensk aðild að hergagnaiðnaði
Fyrir Ísland er Haag-fundurinn sögulegur. Þjóðin verður skuldbundin til að verja 1,5% af vergri landsframleiðslu til varnartengdra verkefna og stefnt er að virkri aðild íslenskra fyrirtækja að hergagnaframleiðslu.
Í tilefni af toppfundi NATO sem haldinn er í dag (25. júní) í Haag birta formenn stjórnarflokkanna, Kristrún Frostadóttir, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir og Inga Sæland, sameiginlega grein á Vísi undir fyrirsögninni: Öryggi og varnir Íslands.
Ríkisstjórnin sé algjörlega samhuga og staðráðin í að styrkja öryggi og varnir landsins. Það verði gert í þéttu samstarfi með bandalagsríkjum okkar NATO.
Myndin sýnir gesti í hátíðarkvöldverði hollensku konungshjónanna í Haag 24. júní 2025 í tilefni af ríkisoddvitafundi Nato-ríkjanna. Kristrún Frostadóttir er lengst til vinstri í þriðju röð (mynd: NATO).
Í greininni kemur ekki fram hvort Kristrún og Þorgerður Katrín. muni útlista fyrir fundarmönnum í Haag hvað felst í orðum sem Kristrún hefur nokkrum sinnum látið falla um það sem hún kallar forystuhlutverk Íslands í öryggismálum á Norður-Atlantshafi. Áhugaleysi fréttamanna á að spyrja hana um hvað í þessum orðum felist bendir annaðhvort til þess að þeir hafi ekki tekið eftir ummælunum eða telji þau einfaldlega marklaus.
Í formannagreininni er ein ný frétt. Í byrjun apríl 2025 var tilkynnt að starfshópur fulltrúa allra þingflokka um öryggis- og varnarmálastefnu myndi skila skýrslu í síðasta lagi 21. maí. Utanríkisráðherra sem hratt þessu verkefni af stað sagði síðar að gerð yrði grein fyrir niðurstöðum hópsins fyrir þinglok en í grein flokksformannanna segir að enn sé unnið að þessu mótunarstarfi og verði stefnan „lögð fram á þingi í haust“.
Aðalsteinn Leifsson, aðstoðarmaður utanríkisráðherra og varaþingmaður Viðreisnar, leiðir starf þessa hóps. Svo mikill trúnaður ríkir um störf hans að ekki er einu sinni sagt frá því hvaða óvæntu hindranir hafi tafið för hans að lokamarkinu. Í grein flokksformannanna segir: „Það er engin ástæða til ótta – en það er rík ástæða til að vera vel undirbúin.“ Líklegt er að starfshópurinn hafi kröfuna um góðan undirbúning sem leiðarljós.
Meðal lykilákvarðana á toppfundi NATO er að tryggja að áformin um stóraukna hergagnaframleiðslu í Evrópu nái fram að ganga. Framkvæmdastjórn ESB hefur ákveðið að verja 800 milljörðum evra til að efla hergagnaiðnað í álfunni á næstu árum. Þá verða einnig veittir styrkir úr 150 milljarða evra-sjóði í þessu skyni og geta fyrirtæki í ríkjum utan ESB sótt styrki þangað, t.d. bresk, kanadísk og norsk fyrirtæki.
Þýska ríkisstjórnin er ekki lengur bundin af skuldaþaki þegar um hergagnaframleiðslu er að ræða. Eykst hún nú jafnt og þétt í Þýskalandi.
Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins, tók þriðjudaginn 24. júní þátt í kynningarfundi um þessi evrópsku her- og varnarverkefni í Haag. Eftir fundinn sagði hann við Morgunblaðið að íslenskur iðnaður væri reiðubúinn til þátttöku í þessum verkefnum.
Til þess að íslensk fyrirtæki verði gjaldgeng á þessu sviði er óhjákvæmilegt að samþykkt verði löggjöf sem tryggi rýni vegna öryggiskrafna til fyrirtækja sem að slíkum verkefnum koma. Samhliða þarf að ákveða hvernig fyrirtækin fái nauðsynlega öryggisvottun. Allt verður þetta á borgaralegum forsendum með aðild embættis ríkislögreglustjóra.
Fyrir Ísland er Haag-fundurinn sögulegur. Þjóðin verður skuldbundin til að verja 1,5% af vergri landsframleiðslu til varnartengdra verkefna og stefnt er að virkri aðild íslenskra fyrirtækja að hergagnaframleiðslu.