Sprengjuhelt pósthús við Garðastræti
Morgunblaðið, laugardagur 6. maí 2023.
Fjölþjóðlegur hópur rannsóknarblaðamanna, VSquare, birti nýlega niðurstöður úttektar í 15 Evrópulöndum sem sýna að þar er alls að finna 182 loftnet á þökum 39 ólíkra bygginga rússneskra sendiráða.
Í fréttinni frá hópnum er vitnað í fyrrverandi yfirmann vestrænnar leyniþjónustu sem sagði að þakið á rússneska sendiráðinu í Varsjá væri „rússneskt SIGNIT-hreiður“. Hann notaði skammstöfunina fyrir ensku orðin signals intelligence eða tæknina sem beitt er til að hlera og skilja rafræn fjarskipti.
Með tækjunum á þakinu er talið að Rússar geti hugsanlega hlerað fjarskipti í allri Varsjá. Rússar geta farið inn á útvarpsbylgjur, náð í gögn á farsímum og hlerað þá.
Búnað á borð við þann sem sjá mátti í Varsjá er til dæmis að finna í Helsinki, Stokkhólmi, Búdapest og Brussel þar sem teknar voru myndir af rússneskum sendiráðsþökum.
Finnska fréttastofan STT kannaði stöðuna í Helsinki nánar. Starfsmenn STT tóku myndir af að minnsta kosti 11 gervihnattardiskum og loftnetum á húsaþyrpingu rússneska sendiráðsins í Helsinki.
Að baki þessarar sendiráðsbyggingar við Garðastæti er sprengjuhelda pósthúsið (mynd: mbl.is).
Fyrir 18 árum, 4. maí 2005, birti Freysteinn heitinn Jóhannsson fréttastjóri grein hér í blaðinu og vitnaði til samstarfsmanns síns, Ásgeirs Sverrissonar, sem hitti Oleg Gordíevskíj, fyrrverandi ofursta í KGB, og birti við hann viðtal sem birtist í blaðinu 20. nóvember 1990. Gordíevskíj starfaði fyrir KGB í 23 ár frá 1962 og lék þar af tveimur skjöldum í þágu bresku leyniþjónustunnar í 11 ár áður en hann yfirgaf KGB-skútuna og leitaði hælis í Bretlandi.
Gordíevskíj starfaði í Norðurlandadeild KGB og sagði Ásgeiri að KGB hefði aldrei verið jafn öflugt á Íslandi og GRU, njósnadeild rússneska hersins. GRU-menn hefðu einbeitt sér að hlerunum á fjarskiptum og samfelld viðvera margra GRU-manna hér benti til þess að þeir hefðu haft erindi sem erfiði.
KGB sætti sig illa við að GRU hefði sterkari stöðu á Íslandi en njósnarar KGB, enda væri þessu öfugt farið annars staðar. Vildi KGB styrkja stöðu sína hér og setti upp hlerunarstöð í sendiráðinu við Garðastræti snemma á áttunda áratugnum og sendi menn frá Kaupmannahöfn til að reka stöðina. Árangurinn lét á sér standa og var skrúfað fyrir KGB-fjárveitingar frá Moskvu og hlerunarstöðinni lokað. Þá segir Freysteinn:
„Ásgeir vill meina, að Kleifarvatnstækin séu KGB-tækin. Það hafi ekki þótt taka því að flytja þau úr landi aftur, þar sem þau hafi verið orðin gömul og úr sér gengin. GRU hafi glott við tönn, þegar hreingerning var framkvæmd í sendiráðinu og njósnatækjum KGB einfaldlega varpað í vota gröf í Kleifarvatni.“
Bræðurnir Guðmundur og Ólafur Benediktssynir fundu rússnesk njósnatæki í Kleifarvatni haustið 1973. Vöktu þau mikla undrun án þess að þau yrðu opinberlega rakin beint til rússneska sendiráðsins og keppni milli KGB og GRU fyrr en Freysteinn birti ágiskun Ásgeirs 2005 – hefur henni ekki verið hnekkt.
Í samtölum blaðamanna VSquare við fyrrverandi njósnara kom fram að skúrar á lóðum rússneskra sendiráða geymdu líklega tæki sem nota mætti til að hlera fjarskipti og farsíma. Skúrarnir væru notaðir til að fela þessi tæki fyrir myndavélum um borð í þyrlum eða drónum.
Á árinu 2006 varð utanríkisráðuneytið að hafa afskipti af ágreiningi sem reis þegar Rússar ruddu á brott hrörlegri skúraþyrpingu á sendiráðslóðinni við Garðastræti og nokkur hópur manna hóf að handsmíða þar stálgrindarhús. Þótti húsið rammgert og lýstu Rússar sjálfir húsinu í samtali við blaðamenn Vísis sem sprengjuheldri viðbyggingu til að „opna póst“ til sendiráðsins! Nágrönnum þótti nóg um og töldu húsið reist í óleyfi eða að minnsta kosti í óþökk þeirra.
Nú dregur að fjölmennasta leiðtogafundi sem hér hefur verið haldinn. Í fjórða sinn í 74 ára sögu Evrópuráðsins koma leiðtogar aðildarríkjanna saman undir merkjum ráðsins, að þessu sinni í Hörpu 16. til 17. maí. Búist er við um 900 erlendum gestum auk mikils fjölda fjölmiðlamanna og margra annarra. Beinn kostnaður við framkvæmd fundarins verður nálægt tveimur milljörðum króna.
Eftir 26 ára aðild að Evrópuráðinu voru Rússar reknir úr því eftir að þeir réðust inn í Úkraínu 24. febrúar í fyrra. Boðað er að dagskrá fundarins snúist að verulegu leyti um hvernig eigi að binda enda á hernað Rússa og stríðsglæpi í Úkraínu.
Nú í aðdraganda fundarins er áreiðanlega mikið um að vera í sprengjuhelda pósthúsinu á rússnesku baklóðinni við Garðastræti. Bréfin eru örugglega ekki frímerkt heldur stolin á rafrænan hátt.
Íslensk yfirvöld bera ábyrgð á öllu öryggi vegna fundarins, einnig því sem snýr að SIGNIT, það er rafrænu njósnunum sem Rússarnir stunda úr sendiráði sínu hér eins og hvarvetna annars staðar. Dómsmálaráðherra og yfirmaður greiningardeildar ríkislögreglustjóra sögðu við fréttastofu RÚV í vikunni að slíkar njósnir væru mjög líklega stundaðar hér.
Eina leiðin til að sanna njósnastarfsemina er að fara inn í sendiráðið og taka í sundur tækin þar sem merkin – bréfin – eru geymd. Slíkt er hins vegar bannað með alþjóðasamningum.
GRU-menn starfa hér enn í skjóli rússneska sendiráðsins eins og þeir gerðu í kalda stríðinu. GRU hefur enn undirtökin í njósnum innan veggja sendiráðsins og sjötta deild GRU er ein öflugasta SIGNIT-njósnastofnun heims. Um þetta allt má lesa í fræðiritum og fjölmiðlum. Eina úrræðið til að hreinsa þessa óværu héðan er að vísa GRU-njósnurunum úr landi. Það er aldrei of seint.