Sameinuð stjórn um meginmál
Morgunblaðið, laugardagur 16. september 2023.
Þegar farið er yfir ræður stjórnmálamanna á prenti er forvitnilegt að sjá hve stíllinn hefur breyst hjá mörgum til að skerpa boðskapinn til hlustenda í sal eða við skjá. Textinn er beinskeyttur, setningar stuttar og greinaskil tíð til að hámarka athygli flytjanda og hlustenda.
Dæmi um þetta var auðvelt að skoða nú í vikunni því að sama dag, miðvikudaginn 13. september, fluttu þær stefnuræður sínar Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar ESB, á ESB-þinginu í Strassborg og Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra á Alþingi Íslendinga við Austurvöll.
Ræðan í Strassborg var samin í skeytastíl, ef svo má segja, en samfellt mál, langar og stundum flóknar setningar einkenndu ræðu Katrínar. Forsætisráðherra hafði auk þess aðeins 12 mínútur til að skýra stefnu sína í stað 30 mínútna þegar fyrst var tekið til við flytja slíkar ræður reglulega í upphafi þings fyrir um hálfri öld.
Stefnuræðan núna bar þess merki að reynt væri að troða sem mestu efni inn í tímann sem ráðherranum var skammtaður. Ráðherrann var greinilega á hraðferð. Hefði farið betur á að við gerð ræðunnar hefði verið beitt aðferð skýrra skilaboða í stuttum hnitmiðuðum setningum.
Kristrúnu Frostadóttur, formanni Samfylkingarinnar, var mikið í mun að koma því til skila að flokki hennar mætti treysta, hann tæki „örugg skref“ og þannig myndu þau stjórna. Þetta sagði hún þrisvar í sex mínútna ræðu sinni: „Samfylkingin fer ekki í heljarstökk … Þess vegna boðum við engin heljarstökk heldur örugg skref í rétta átt … Samfylkingin býður upp á: Örugg skref, velferð og virðing — engin heljarstökk.“
Hvers vegna var þetta flokksformanninum svona ofarlega í huga? Hefur Kristrún verið sökuð um að undirbúa heljarstökk? Hefur hún ekki frekar legið undir ámæli innan flokksins fyrir að hverfa frá heljarstökkum með því að hafna ESB-aðildarstefnunni og jarða baráttuna fyrir nýrri stjórnarskrá? Var hún með þessari áherslu á heljarstökkin að svara gagnrýni innan flokksins? Gerði hún það nú af meira öryggi en áður eftir að Helga Vala Helgadóttir yfirgaf þingsæti sitt? Helga Vala tók heljarstökk út af alþingi til að „skemmta sér“ við lögmennsku í stað þess að standa við loforð sitt við kjósendur um að sitja á þingi fyrir þá í fjögur ár. Fjölmiðlamenn fögnuðu ákvörðun hennar sem hetjulegri!
Annar flokksformaður kom á óvart í ræðu sinni þegar Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir sagðist hafa „sterka sannfæringu fyrir því að hugmyndafræðin á miðju stjórnmálanna þurfi að koma öflugri“ inn á þingið eftir næstu kosningar. Áréttaði hún þessa miðjustefnu sína tvisvar í ræðunni.
Þorgerður Katrín skrifaði forsætisráðherra bréf á dögunum og hvatti til þess að forystumenn allra flokka settust á rökstóla um útlendingamálin og fagnaði forsætisráðherra þessu málefnalega frumkvæði Viðreisnar. Slík vinnubrögð gætu fært samfélaginu öllu árangur, ekki síst í viðkvæmum málaflokki á borð við útlendingamálin.
Í þessu sambandi má þó minnast þess að þverpólitísk samstaða um útlendingamálin sem náðist og varð að lögum árið 2016 skilaði of lágum þröskuldi miðað við nágrannalönd. Þennan þröskuld verður að hækka hér.
Hitt er skiljanlegt að formaður Viðreisnar vilji færa sig inn á miðjuna því að stefna flokksins og krafan um ESB-aðild gerir Viðreisn að jaðarflokki. Miðjuhugsjónin kann að losa um ESB-haft flokksins.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra flytur stefnuræðu sína miðvikudaginn 13. september 2023 (mynd stjórnarráðið/Eyþór Árnason).
Katrín Jakobsdóttir sagði að efnahagsmál og kjaramál yrðu efst á baugi á alþingi í vetur. Miklu skipti að aðilar vinnumarkaðarins fengju svigrúm til að ná saman um farsæla kjarasamninga til að tryggja að lífskjör hér yrðu áfram með því besta sem þekktist. Stjórnvöld myndu hér eftir sem hingað til greiða fyrir samningum. Þar skipti miklu að áætlanir stjórnvalda í húsnæðismálum gengju eftir sem og þátttaka sveitarfélaganna í framkvæmd rammasamkomulags um uppbyggingu íbúðarhúsnæðis.
Húsnæðisloforð af hálfu ríkisstjórnarinnar hafa holan hljóm nema sveitarfélögin leggi sitt af mörkum. Afneitun meirihlutans í Reykjavík, undir forystu Samfylkingarinnar, á ábyrgð hans á húsnæðisvandanum er hrópandi dæmi um við hvað er að etja. Ef til vill breytist þetta með framsóknarmann í borgarstjórastólnum, hann lofaði breytingu.
Katrín hefur verið forsætisráðherra síðan 30. nóvember 2017. Hún sagði nú að seta í ríkisstjórn væri alltaf „krefjandi viðfangsefni“ og ekki síður í „óvenjulegri ríkisstjórn“. Þessi stjórn væri óvenjuleg vegna þess að það væri sjaldgæft að ólíkir flokkar tækju „sig saman um að byggja brýr á milli gagnstæðra póla með velsæld fólksins í landinu að leiðarljósi“.
Lilja D. Alfreðsdóttir, varaformaður Framsóknarflokksins, sagði ljóst að baráttuna við verðbólguna mundi bera hæst í vetur og þar skipti mestu máli fyrir heimilin að hún lækkaði svo vextir gætu lækkað.
Það var enginn bilbugur á Bjarna Benediktssyni, fjármálaráðherra og formanni Sjálfstæðisflokksins. Hann sagði helstu verkefni þingvetursins og til næstu ára vera að styðja við endurheimt stöðugleika í efnahagsmálum. Það yrði stökkpallur til frekari sóknar. Takast yrði á við ýmsa fylgikvilla þegar allar vélar í samfélaginu væru á fullum snúningi. Tekist hefði að verja kaupmáttinn. Það skipti grundvallarmáli, sérstaklega fyrir tekjulægri einstaklinga. Nú væri „algjört grundvallaratriði“ að grípa strax til aðgerða vegna þyngri byrða heimila af húsnæðislánum.
Samhljómurinn hjá forystumönnunum sýnir hvert ríkisstjórnin stefnir.