Kirkenes og Finnafjörður - tveir fyrir umskipunarhöfn
Morgunblaðið 18. maí 2019
Hringborð norðursins (Arctic Circle) undir forsæti Ólafs Ragnars
Grímssonar stóð fyrir ráðstefnu í Shanghai í Kína fyrir viku. Þar ræddu
talsmenn kínverska risaskipafélagsins COSCO um áform sín í
íshafssiglingum.
Chen Feng, markaðs- og sölustjóri COSCO, sagði
félagið fylgja stefnu sem félli að Pól-silkileiðinni,
alþjóðaviðskiptaleið milli Norður-Atlantshafssvæðisins og ríkjanna
lengst í austri. Hann nefndi ekki fjölda ferða COSCO-skipa eftir
leiðinni fyrir norðan Rússland, Norðurleiðinni, en þær yrðu nokkrar í
austur og vestur. Veður og ís réðu miklu um það fyrir utan áhuga
viðskiptavina.
Tíminn skiptir okkur mestu, sagði Chen Feng: „Það
má spara tíu daga í flutningum milli Asíu og Evrópu með því að velja
Norðurleiðina og í því felst einnig fjárhagslegur sparnaður.“ Að nota
styttri siglingaleiðir sparaði eldsneyti og minnkaði þar með álag á
umhverfið vegna útblásturs auk þess sem ekki væri nein hætta af
sjóræningjum í Norður-Íshafi eins og við Súez-skurð,
Undanfarin
fimm ár hefur ríkisfyrirtækið COSCO verið fremst skipafélaga í ferðum
fyrir norðan Rússland. Fyrstu tvær ferðirnar voru farnar 2013 og árið
2018 voru ferðirnar átta – undanfarin fimm ár hafa skip COSCO flutt
varning eftir Norðurleiðinni í 22 skipti.
Þessar tölur sýna að
hér er ekki um neina stórumferð að ræða. Hugur forráðamanna
skipafélagsins stendur hins vegar til þess að þóknast stjórnvöldum og
sýna að til hafi orðið Pól-silkileið sem sé hluti mikla kínverska
fjárfestinga heimsverkefnisins sem kennt er við belti og braut. Fyrir
nokkrum dögum tóku rússnesk yfirvöld af skarið og segjast líta á
Norðurleiðina sem hluta þessarar myndar.
Finnafjörður
Vegna þessa vaxandi áhuga Kínverja og samstarfs þeirra og Rússa um
Norðurleiðina vakna nú meiri umræður en áður um hvaða höfn verði
umskipunarhöfn á vesturenda Norðurleiðarinnar. Hefur athygli meðal
annars beinst að höfnum eða hafnarstæðum á norðaustur horni Íslands eða
annars staðar á Austurlandi.
Fulltrúar Langanesbyggðar,
Vopnafjarðarhrepps, þýska hafnarfélagsins bremenports og
verkfræðistofunnar EFLU undirrituðu 11. apríl 2019 samstarfssamninga um
þróun og uppbyggingu hafnarstarfsemi í Finnafirði, lítt byggðum firði
milli Bakkafjarðar og Þórshafnar. Meðal stórra landeigenda er íslenska
ríkið.
Við undirritunina varð til þróunarfélagið FFPD. Félagið
ætlar að afla sérleyfis til að hefja starfsemi innan svæðisins. Um er að
ræða um 1.300 ha svæði. Við stofnun á bremenports 66% hlut í félaginu.
Aðrir eigendur eru EFLA með 26% og sveitarfélögin Vopnafjörður og
Langanesbyggð saman með 8%. Viðræður eru sagðar í gangi um aðkomu
erlends fjárfestingarsjóðs að félaginu síðar á árinu.
Markmið
félagsins er að vinna að uppbyggingu alþjóðlegrar stórskipahafnar og
iðnaðar- og þjónustusvæðis. „Svæðið tengir saman Asíu við austurströnd
Bandaríkjanna og Evrópu. Staðsetning hafnarinnar í Finnafirði mun stytta
alþjóðlegar siglingaleiðir verulega og í kjölfarið minnka útblástur í
flutningum,“ segir á vefsíðu EFLU um þetta stórverkefni.
Það er
samhljómur í því sem EFLA segir og markaðs- og sölustjóri COSCO. Markmið
beggja er að stytta siglingatíma og minnka útblástur.
bremenports
er sjálfstætt ráðgjafar- og verkfræðifyrirtæki í eigu hafnarinnar í
Bremen, einu sambandslandi Þýskalands. Fyrirtækið hefur leitað fyrir sér
með alþjóðleg verkefni sem tengjast hafnargerð. Hér aflar það sér
reynslu og þekkingar sem nýtist víðar á norðurslóðum eða í norðlægum
löndum.
Höfnin í Kirkenes í Noregi.
Kirkenes
Finnska fyrirtækið FinEst Bay Area Development tilkynnti
fimmtudaginn 9. maí að það hefði áform um að leggja járnbraut milli
norðurhluta Finnlands og hafnarbæjarins Kirkenes nyrst í Noregi, við
rússnesku landamærin. Ætlunin er að járnbrautarlestir flytji varning úr
skipum sem sigla Norðurleiðina suður í Evrópu fyrir vestan Rússland.
Í
nóvember 2017 kynntu Kínverjar áhuga sinn á að leggja braut fyrir
flutningalestir alla leið til Finnlands – Kouvola-Xi brautina sem hluta
af risaáætluninni sem kennd er við belti og braut. Í fyrra lýstu
Kínverjar áhuga á að tengja brautina við Svíþjóð og Noreg.
Um
langt árabil hafa verið ráðagerðir um að gera göng undir flóann milli
Helsinki, höfuðborgar Finnlands, og Tallinn, höfuðborgar Eistlands. Í
mars 2019 lofaði kínverska einkafyrirtækið Touchstone Capital Partners
að leggja 15 milljarða evra til FinEst Bay þróunarfyrirtækisins sem er í
eigu hóps undir forystu finnska frumkvöðulsins Peters Vesterbäcka.
Fyrirtækið var stofnað til að grafa um 100 km löng göngin undir flóann.
Peter
Vesterbäcka segir að hann geti ráðist í framkvæmdina án þátttöku
opinberra aðila og lokið henni árið 2024. Hingað til hafa ákvarðanir um
göngin oltið á fjárhagslegu framlagi frá ESB sem stendur að gerð
járnbrautakerfisins Rail Baltica sem tengir lykilborgir í Eistlandi,
Lettlandi og Litháen við Varsjá í Póllandi og þaðan til Hamborgar og
Rotterdam.
Nú hefur Kustaa Valtonen, forstjóri FinEst Bay, ritaði
undir samkomulag við félagið Sør-Varanger Utvikling í Noregi um að
kanna hvernig best verði staðið að því að leggja 350 km járnbraut til
Kirkenes og hver yrðu áhrif framkvæmdarinnar á umhverfi, mannlíf og
efnahag á þessum slóðum.
Í augum stjórnenda FinEst Bay er lagning
járnbrautar milli Rovaniemi til Kirkenes barnaleikur miðað við göngin
og kostnaðurinn „aðeins“ þrír til fimm milljarðar evra.
Belti og braut til Íslands
Fleiri þættir en verkfræðilegir og fjárhagslegir koma til álita við
ákvarðanir um stórframkvæmdir. Þetta á ekki síst við þegar Kínverjar
eiga í hlut. Vissulega kunna Kínverjar á einn eða annan hátt að standa
að baki áformunum um umskipunarhöfn í Finnafirði.
Davíð
Stefánsson heftur gert nokkra þætti um Ísland og umheiminn og sýnt á
sjónvarpsstöðinni Hringbraut. Nú í vikunni má þar sjá samtal við Jin
Zhijian, sendiherra Kína á Íslandi. Meginboðskapur sendiherrans er að
verkefnið belti og braut gefi einstakt tækifæri til að efla samskipti
ríkjanna gerist íslenska ríkisstjórnin aðili að því.
Undir þeim
hatti gætu Íslendingar átt sameiginlega aðild að þróun
Pól-silkileiðarinnar. Sé meginmarkmið hennar hins vegar að stytta
siglingatíma COSCO-skipa með varning til Norður-Atlantshafssvæðisins
sýnist höfn í Kirkenes skynsamlegri kostur fyrir Kínverja til umskipunar
en höfn í Finnafirði. Sigling þangað gæti orðið þremur sólarhringum
lengri fyrir COSCO-skipin en til Kirkenes.
Kínverjar heimta að
ríkt tillit sé tekið til þeirra á vettvangi Norðurskautsráðsins, þeir
séu nágrannar norðurslóða. Fyrir fund ráðsins í Rovaniemi á dögunum
sagði Mike Pompeo þetta ótrúverðugan málflutning, annað hvort ættu ríki
aðild að Norðurskautsráðinu eða ekki. Nyrsti oddi Kína sé í 900 mílna
(1.450 km) fjarlægð frá norðurskautinu. Kínverjar hefðu ekkert til síns
máls með kröfu um sérmeðferð.
Á hringborðsfundinum í Shanghai tók
Ólafur Ragnar Grímsson upp hanskann fyrir Kínverja, þeir hefðu réttmæta
ástæðu til afskipta af norðurskautinu, loftslagsbreytingar þar gætu til
dæmis leitt til flóða í Shanghai.