Verkfall verður að markmiði
Morgunblaðið, laugardagur 14. janúar 2023.
Þáttaskil urðu í kjaraviðræðunum 10. janúar þegar Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar stéttarfélags, sleit viðræðum við Samtök atvinnulífsins (SA).
Þá var rúmur mánuður frá því að Vilhjálmur Birgisson, verkalýðsforingi á Akranesi, formaður Starfsgreinasambandsins, samdi fyrir sitt fólk og tryggði samfellu á milli nýja samningsins og þess gamla sem rann út 1. nóvember 2022.
Sagði Vilhjálmur að viðræðuslitin kynnu að kosta félagsmenn Eflingar þrjá milljarða króna enda hefðu SA við útgöngu samninganefndar Eflingar hafnað að nýr samningur gilti frá 1. nóvember 2022.
Í viðtali á Bylgjunni sagði Vilhjálmur einfalt að finna þessa tölu með því að miða við fjölda á kjörskrá í Eflingu, það er um 21.000 manns, og hækkanir í samningum Starfsgreinasambandsins – Efling á aðild að því.
Frá því að Vilhjálmur samdi hefur hann hampað ávinningnum af að láta nýjan kjarasamning taka beint við af gömlum. Þetta skipti launþega miklu. Því miður hefði gerð kjarasamninga nær undantekningarlaust dregist um tvo til fjóra mánuði með jafnlöngu tekjutapi.
Enginn veit í hve langan tíma Sólveig Anna kýs að halda Eflingarfólki samningslausu og minna á sig og vald sitt með hótunum um verkföll eða truflunum vegna þeirra. Í formannstíð Sólveigar Önnu í Eflingu hefur hún aldrei samið án þess að stofna fyrst til verkfalls.
Samkvæmt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur er heimilt að láta vinnustöðvun einungis ná til ákveðins hóps félagsmanna en þá er ákvörðun tekin með atkvæðum þeirra sem stöðva vinnu sína. Sólveig Anna getur valið þann hóp innan Eflingar þar sem hún telur helst hljómgrunn fyrir verkfallsboðun og efnt þar til atkvæðagreiðslu.
Stefán Ólafsson fyrrverandi félagsfræðiprófessor er ráðgjafi Eflingar og situr í samninganefnd félagsins. Hann sagði 12. janúar í Fréttablaðinu að kæmi til verkfalls yrði það „alfarið löglegt“. Enginn væri „núna“ að hugsa um allsherjarverkfall en það þyrftu ekki alltaf margir starfsmenn að leggja niður vinnu til að „áhrifin í samfélaginu“ yrðu „mjög mikil“.
Að undirbúningi verkfallsaðgerðanna nú er unnið að erlendri fyrirmynd og ráðgjöf eins og Sólveig Anna gerði raunar einnig á árinu 2019 þegar hún fékk Maxim Baru, aðgerðasinna frá Kanada, sér til halds og trausts og gerði hann að sviðsstjóra félagssviðs Eflingar. Samskiptum þeirra lauk hins vegar með gagnkvæmri óvild. Sagði Baru vænisýki hafa ráðið því að hann var rekinn.
Nú fór Sólveig Anna í smiðju til bandarísks prófessors, Jane McAlevey. Í Fréttablaðinu kallar Sólveig Anna hana bandarískan verkalýðsfrömuð og segist hafa sótt námskeið hjá henni enda hafi hún „leitt mjög mikið af mjög árangursríkum kjaraviðræðum og kjarabaráttu“ í Bandaríkjunum.
Í samvinnu við stofnun sem kennd er við róttæku vinstri
baráttukonuna Rósu Luxemburg hefur Jane McAlevey haldið úti
alþjóðlegum verkfallsskóla (e. Strike School). Kenning hennar er að
ekkert vopn sé beittara fyrir verkalýðshreyfinguna en verkföll
og þá helst allsherjarverkföll. Í skólanum og bókum sínum
rökstyður McAlevey gildi þeirrar kenningar sinnar að verkföll séu
nauðsynlegt markmið í sjálfu sér.
Jane McAlevey
Minnt var á að Sólveig Anna hefur aldrei gengið frá kjarasamningi án þess að knýja fyrst einhvern hóp til að efna til verkfalls. Að þessu leyti fer hún að ráðum McAlevey. Virðing formanns Eflingar er hins vegar minni fyrir kenningu bandaríska prófessorsins um að það styrki innviði verkalýðshreyfingarinnar að forystumenn félaga ræði við þá sem eru þeim ósammála og fái á sitt band.
Sólveig Anna reynir ekki að vinna fólk í hreyfingunni til stuðnings með samtölum. Hún ýtir þeim þvert á móti út í ystu myrkur sem eru henni ósammála. Nú er til dæmis Ólöf Helga Adolfsdóttir ritari Eflingar sérstakur skotspónn hennar innan félagsins af því að hún er málsvari þeirra sem hraktir voru úr störfum fyrir félagið. Sumir á þann hátt að þeir hafa ekki borið þess bætur. Þá hefur félagið borið fjárhagslegan kostnað vegna þessa ofríkis. Sakar formaður Eflingar ritara félagsins um auvirðilegt niðurrif og ógeðslega aðför að hagsmunum verka- og láglaunafólks.
Til kjaraviðræðna kemur Sólveig Anna til að sýna vald sitt. Hún er með allt að 90 manna nefnd með sér og til valdeflingar gengur hópurinn í svörtum einkennisjökkum að tillögu Jane McAlevey. Líkist hópurinn helst mótorhjólaklíku. Erlendum félögum í slíkum klíkum er markvisst haldið utan landsteinanna.
Lausn kjaradeilu Eflingar hvílir hvað sem öllu þessu líður á herðum fjölmennrar samninganefndar félagsins. Hún getur ekki skotið sér undan ábyrgð sinni þótt farið sé að ráðum Jane McAlevey og barist með verkfallsvopninu.
Til að skapa félaginu sérstaka samningsstöðu í kjaraviðræðunum hannaði ráðgjafinn Stefán Ólafsson kenningu um „Reykjavíkurálag“, staðaruppbót, til að hækka laun félagsmanna Eflingar.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra sagði við ríkisútvarpið 11. janúar að kröfur um að launakjör miðuðust við búsetu gætu leitt kjaraviðræður út í ógöngur. Hér hefði ekki verið haft fyrir sið að vera að greiða laun eftir því hvar fólk byggi í landinu.
Þarna talar ráðherrann fyrir hönd stjórnmálamanna, verkalýðsfélaga og Samtaka atvinnulífsins. Höfnunin verður notuð af Eflingu sem átylla til verkfalls – sýnir það vel ógöngur félagsins.