Heift í bandarískri pólitík
Morgunblaðið, laugardagur 10. septenber 2022.
Independence Hall er söguleg bygging í Fíladelfíu í
Pennsylvaníu í Bandaríkjunum. Þar var sjálfstæðisyfirlýsing
Bandaríkjanna rædd og samþykkt og einnig bandaríska stjórnarskráin
fyrir meira en tveimur öldum. Byggingin er á heimsminjaskrá
UNESCO. Vegna þess hve Independence Hall hefur mikið menningarlegt,
sögulegt og stjórnmálalegt gildi fyrir Bandaríkjamenn má líkja
staðnum við Þingvelli í huga okkar Íslendinga.
Joe Biden Bandaríkjaforseti valdi þessa sögulegu umgjörð um
ræðu 1. september þar sem hann sakaði andstæðinga sína á heimavelli
um að vega að lýðræðishefðum Bandaríkjanna og sjálfu réttarríkinu.
Joe Biden Bandaríkjaforseti flytur ræðuna í Independence Hall 1. september 2022.
Gagnrýnendur forsetans undruðust að hann dirfðist að nota fæðingarstað lýðveldisins til að tala á þennan veg um Trump og þá tugi milljóna manna sem fylgja honum að málum.
Verjendur Bidens svara að sem forseti hafi Trump oft notað þjóðmenningarstaði í flokkslegum tilgangi. Hann valdi Lincoln-minnismerkið sem svið til árása á pólitíska andstæðinga í Fox News-sjónvarpsstöðinni. Hann stóð við Mount Rushmore undir risavöxnum andlitum fjögurra Bandaríkjaforseta, George Washingtons, Thomas Jeffersons, Theodores Roosevelts og Abrahams Lincolns, í klettavegg, þegar hann fór hörðum orðum um „ný-fasisma vinstri öfgamanna“ sem vildu „afmá“ sögu þjóðarinnar, „gera lítið úr hetjum“ hennar, „uppræta gildi“ hennar og „innræta börnum“ nýja siði. Hann samþykkti á hlaði Hvíta hússins tilnefningu repúblikana um endurframboð árið 2020 og spáði því að Joe Biden, frambjóðandi demókrata, myndi „eyðileggja stórfengleika“ Bandaríkjanna.
Efnt verður til kosninga í Bandaríkjunum 8. nóvember 2022 þar sem kosið er um öll 435 þingsætin í fulltrúadeild Bandaríkjanna, 35 af 100 sætum í öldungadeildinni og sæti 39 ríkisstjóra auk þess sem kosið verður til einstakra ríkisþinga og sveitarstjórna.
Ræða Bidens markaði formlegt upphaf kosningabaráttunnar af hálfu demókrata. Úrslitin skipta forsetann og völd hans miklu. Demókratar hafa nú hreinan meirihluta í fulltrúadeildinni og atkvæði varaforseta Bandaríkjanna ræður úrslitum í öldungadeildinni, þar sem þingmennirnir 100 skiptast jafnt á milli flokkanna, 50:50. Forseti án þingmeirihluta á almennt erfitt uppdráttar og kann að standa höllum fæti þegar kosið er um hann tveimur árum síðar. Ólíklegt er að Biden verði oftar í kjöri. Aldurinn setur honum mörk eins og öðrum.
Biden var ómyrkur í máli um nauðsyn þess að verja og treysta lýðræðisstoðir Bandaríkjanna. Um þessar mundir drottnuðu Donald Trump og MAGA-stuðningsmenn hans í flokki repúblikana, flokkskrafturinn kæmi þaðan og þeir væru beittir ofríki innan flokksins sem andmæltu þeim. MAGA stendur fyrir Make America Great Again – endurvekjum stórfengleika Bandaríkjanna – helsta slagorð Trumps.
Biden tók af allan vafa um að flokkur hans væri á réttri leið en Trump-flokkurinn á rangri. Það færi ekki saman að beita sér fyrir uppreisn og segjast hliðhollur Bandaríkjunum. Það væri rangt að líta á ofbeldi sem eðlilegan hlut í bandarísku samfélagi. Þetta eru þung orð um fyrrverandi Bandaríkjaforseta.
Biden vakti athygli á að menn í opinberum stöðum ýttu jafnvel undir uppþot á götum úti. Án þess að forsetinn nefndi nöfn bentu álitsgjafar á að þar hefði hann haft í huga öldungadeildarþingmanninn Lindsey Graham, stuðningsmann Trumps, og fleiri sem hótuðu „götuóeirðum“ yrði Trump látinn svara til saka fyrir að hafa tekið trúnaðarskjöl með sér heim úr Hvíta húsinu.
Frá því að Trump tapaði kosningunum 2020 hefur kjarni málflutnings hans snúist um að sigrinum hafi verið „stolið“ frá honum vegna brotalamar eða jafnvel svika við framkvæmd kosninganna og talningu atkvæða. Þrátt fyrir tæplega tveggja ára baráttu undir þessum merkjum, rannsóknir og málaferli hafa úrslitin ekki haggast. Stuðningsmenn Trumps vilja nú breyta kosningalögum að hans höfði.
Biden snerist gegn þessum málflutningi í ræðu sinni og sagðist ekki ætla að una því að Bandaríkjamenn yrðu sviptir þeim grundvallarrétti að fá að kjósa og að atkvæði þeirra yrðu talin.
David Frum sem var ræðuritari repúblikanans George H. Bush forseta (Bush I.) sagði eftir ræðu Bidens að árið 2022 væri ekki unnt að segja að Trumpismi væri jaðarstefna í bandarískum stjórnmálum. Hann væri orðinn að ráðandi stefnu flokks repúblikana.
Árið 2020 hefði Biden fengið atkvæði frá mörgum sem hrifust ekki endilega af stefnu demókrata en vonuðu að undir forsæti Bidens yrði að nýju eðlilegt stjórnmálastarf í Bandaríkjunum. Tap Trumps yrði til að flokkur hans viðurkenndi að nýju lýðræðislegar leikreglur. David Frum sagðist þekkja þetta af eigin raun, hann væri einn þessara kjósenda.
Hann sagði þessar vonir hafa orðið að engu 6. janúar 2021. Trumpismi væri ekki til marks um liðna tíð í flokki repúblikana, hann mótaði næstu framtíð flokksins. Fengi flokkurinn meirihluta í báðum þingdeildum í nóvember 2022 og í næstum öllum ríkjum yrði Trumpisminn næsta framtíð þjóðarinnar.
„Trump breytti reglum stjórnmálanna. Allir, hvar sem þeir standa í stjórnmálum, hafa ekkert annað val en laga sig að því. Sumir kunna að sakna liðins tíma, þetta er samt svona núna,“ sagði Frum í lok greinar sinnar.
Trump svaraði Biden og sagði hann hafa slegið öll met illinda, haturs og sundrungar. „Hann er óvinur ríkisins,“ sagði Trump um forsetann.
Er þetta lokaframlag þessara manna til stjórnmálanna? Það verður tæplega lengra gengið á sömu sundrungarbraut.