Nýskipan lögreglumála.
Umræða utan dagskrár, alþingi, 07. 11. 05.
Í upphafi máls míns þakka ég háttvirtum þingmanni Jóni Bjarnasyni fyrir að biðja um þessa umræðu hér í dag, en einmitt í dag, hefjast kynningarfundir, sem efnt verður til á sjö stöðum um landið á næstu 10 dögum til að kynna tillögur um stækkun lögregluumdæma. Það er þriggja manna framkvæmdanefnd um þessar breytingar, sem efnir til fundanna og boðar lögreglustjóra, lögreglumenn og sveitarstjórnamenn til viðræðna um málið.
Þegar ég tók við embætti dómsmálaráðherra vorið 2003, hafði um nokkurt skeið verið rætt um nauðsyn þess að stækka lögregluumdæmin. Það voru einkum lögreglumenn, sem hvöttu til þessara breytinga, til að þeir yrðu betur í stakk búnir til að takast á við erfiðari verkefni en áður.
Hvert skref, sem stigið hefur verið í þessu máli undir minni stjórn, hefur verið kynnt rækilega bæði á fundum og í skýrslum, sem hafa verið tiltækar á vefsíðu dóms- og kirkjumálaráðuneytisins. Hefur verið mikill áhugi á þessum gögnum og nú síðast tillögum framkvæmdanefndarinnar frá 24. október sl., en þessar tillögur er einmitt verið að kynna næstu daga á fundum um land allt.
Að loknum þessum fundum mun ég athuga þau sjónarmið, sem þar koma fram, og ábendingar sem berast til ráðuneytisins eftir öðrum leiðum, og taka lokaákvörðun af minni hálfu í málinu. Samkvæmt tillögum framkvæmdanefndarinnar er nauðsynlegt að gera breytingu á lögreglulögunum og þess vegna kemur málið til kasta alþingis, ef farið verður að tillögunum.
Tillögur framkvæmdanefnarinnar gera í stuttu máli ráð fyrir að lögregluumdæmin verði 15 í stað 26. Samkvæmt þeim flyst stjórn löggæslu alfarið frá minnstu sýslumannsembættunum til nærliggjandi embættis auk þess sem eitt lögreglulið verður á höfuðborgarsvæðinu. Af lögregluembættunum 15 fá sjö hlutverk lykilembættis, sem annars vegar sinnir rannsókn og saksókn stærri og flóknari mála og hins vegar samræmir vaktkerfi lögreglunnar í sínu umdæmi. Lögreglumenn flytjast að sjálfsögðu ekki frá núverandi starfsstöðvum sínum, þótt þeir verði hluti af stærri liðsheild.
Samkvæmt lögum, sem gilda um störf sýslumanna, það er lögum um framkvæmdavald ríkisins í héraði, er hlutverk sýslumanna að fara með stjórnsýslu ríkisins eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um. Þar á meðal fara þeir með lögreglustjórn, tollstjórn og innheimtu opinberra gjalda, að því leyti sem hún er ekki falin öðrum. Lögum samkvæmt þurfa ekki allir sýslumenn að vera lögreglustjórar, þannig fer sýslumaðurinn í Reykjavík hvorki með lögreglu- né tollstjórn.
Það fer eftir lögum og reglugerðum hvaða verkefni eru falin sýslumönnum hverju sinni og þeir geta sinnt mismunandi verkefnum, eins og sést af því nýlega dæmi, að ég hef falið sýslumanninum á Blönduósi að taka að sér að reka innheimtumiðstöð sekta og sakarkostnaðar fyrir landið allt.
Vegna fyrirspurnar háttvirts þingmanns vil ég árétta, að ekki er gert ráð fyrir því, að lögreglumenn hópist á þá staði, þar sem lögreglustjóri situr, heldur gegni þeir áfram störfum í þeim starfsstöðvum, sem þeir hafa. Hér á höfuðborgarsvæðinu verður hverfa- og grenndarþjónustu lögreglumanna að sjálfsögðu sinnt áfram af þunga.
Með því að stækka lögregluumdæmi og auka og efla samvinnu lögreglumanna innan hvers umdæmis er að því stefnt að efla og styrkja sýnilega löggæslu. Auðveldara verður að manna sólarhringsvaktir, þótt ekki takist það alls staðar. Fámennir staðir munu hafa gagn af stærra liði við sérstök tilefni, eins og t.d. á bæjarhátíðum eða í tilefni af íþróttaviðburðum. Þá verða fjölmennari og öflugri rannsóknardeildir til taks heima í héraði vegna rannsókna á stórum eða flóknum málum.
Vegna breytinganna á hvergi að draga úr löggæslu. Háttvirtur fyrirspyrjandi nefnir fimm staði. Tökum Patreksfjörð sem dæmi, þar eru nú fjórir lögreglumenn, þeim verður ekki fækkað. Ég held, að þeir græði frekar en tapi á því að verða hluti af stærra lögregluliði með öflugri rannsóknardeild.
Við breytum auðvitað ekki landfræðilegum staðreyndum með stækkun lögregluumdæma, en við getum stuðlað að betra öryggi allra landsmanna með virkari löggæslu en áður.