2.10.2015

Assad peð í valdatafli Pútíns

Morgunblaðið 2. október 2015

Barack Obama Bandaríkjaforseti og Vladimir Pútín Rússlandsforseti áréttuðu ágreining sinn vegna borgarastyrjaldarinnar í Sýrlandi í ræðum á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna (SÞ) mánudaginn 28. september. 

Barack Obama vill að bundinn sé endir á óhæfuverk Ríkis íslams (RÍ) sem grafi undan stöðugleika í Mið-Austurlöndum, myrði fólk í nafni trúarinnar, leysi upp ríki – Írak og Sýrland  - og stuðli að meiri straumi flóttamanna en þekkst hafi um langan aldur. Hann vill vinna með bandamönnum Assads forseta, Rússum og Írönum að friði í Sýrlandi. Obama er hins vegar sömu skoðunar og François Hollande Frakklandsforseti að Bashar al-Assad Sýrlandsforseti hafi með grimmd sinni fyrirgert rétti sínum til aðildar að slíku samkomulagi. Hann verði að víkja.

Vladimír Pútín sakar ráðamenn Vesturlanda um „hroka“, þeir eigi ekki að ákveða hver stjórni Sýrlandi. Hann vill að stofnað sé til víðtæks alþjóðlegs samstarfs gegn Íslamska ríkinu „eins og gegn Hitler“ í síðari heimsstyrjöldinni. Þátttakendur verði Vesturlönd, arabaríki, Rússar og liðsmenn Sýrlandsforseta.

Tilkynnt var sunnudaginn 27. september að Rússar hefðu samið við Íraka, Sýrlendinga og Írani um skipti á leynilegum upplýsingum um RÍ. Fyrr í mánuðinum bárust fréttir um flutning Rússa á hergögnum og mannafla til stöðvar skammt frá hafnarborginni Latakia í Sýrlandi. Þangað hafa verið fluttir skriðdrekar, fallbyssur og bryndrekar auk fjölda hermanna 32 orrustuvéla og 14 þyrlna. Vinna Rússar að því að leggja flugbrautir við hlið þeirra sem þar eru.

Rússar segja að með vígbúnaði sínum búi þeir í haginn fyrir átök við RÍ. Philip M. Breedlove, yfirmaður Evrópuherstjórnar NATO, sagði hins vegar mánudaginn 28. september að þetta væri yfirvarp hjá Rússum. Þeir væru að skapa sér varanlega aðstöðu með uppsetningu vopnakerfa sem beita mætti gegn Bandaríkjunum og bandalagsríkjum þeirra.

Hagsmunir Rússa

Sérfræðingar benda á að Assad og stuðningsmenn hans hafi aðeins 20% af Sýrlandi á valdi sínu. Ætli Rússar sér að auka yfirráð hans og festa hann síðan í sessi sem forseta landsins sé það í raun óvinnandi verk. Það þurfi að minnsta kosti meira til en tækin og tólin sem þeir hafi flutt til Sýrlands undanfarnar vikur. Þau þjóni aðeins rússneskum hagsmunum.

Pútín hugar fyrst og síðast að eigin hag og Rússa þegar hann krefst stuðnings við Bashar al-Assad Sýrlandsforseta. Herstöð Rússa í Sýrlandi er eina hernaðarlega fótfesta þeirra við Miðjarðarhaf. Með því að efla hana tryggja þeir eigin aðild að ferlinu sem hefst þegar Assad hrökklast frá völdum. Þeir nota RÍ og hættuna af því sem einskonar vogarstöng til að festa sig í sessi.

Grimmd Assads

Charles Lister sérfræðingur hjá Brookings Doha Center, birti hinn 28. september grein á vefsíðu hugveitunnar Brookings Institute þar sem hann minnir á að rúmlega 250.000 manns hafi fallið vegna átakanna í Sýrlandi og 11 milljónir manna hafi yfirgefið heimili sín. Hann segir ráðamenn Evrópu og Bandaríkjanna hafa hættulegar ranghugmyndir um stöðu mála í Sýrlandi. Þær birtist ekki síst í yfirlýsingum þeirra um að ekki beri að krefjast þess að Bashar al-Assad segi tafarlaust af sér heldur sé hann óhjákvæmilegur þátttakandi í friðargerð í Sýrlandi.

Lister segir að við fyrstu sýn virðist þetta ef til vill ekki órökrétt afstaða. Þar sé hins vegar litið fram hjá þeirri staðreynd að hið minnsta 100.000 Sýrlendingar sem nú berjast við stjórn Assads hafi heitið að gera það þar til hann verði sviptur völdum. Fráleitt sé að líta á Assad sem betri kost en Ríki íslams. Leyniþjónusta hans hafi ýtt undir starfsemi hryðjuverkahópa og her hans hafi skipulega stundað fjöldamorð á almennum borgurum – fyrst með flugvélum og flugskeytum, síðan með tunnu-sprengjum og efnavopnum. Í nafni forsetans sé beitt handtökum og pyntingum. Hann hafi staðfastlega haft samþykktir öryggisráðs SÞ að engu og beri ábyrgð á dauða 95% af þeim 111.000 almennu borgurum sem hafa fallið frá árinu 2011.

Charles Lister lýkur grein sinni á þessum orðum:

„Þótt svo virðist sem ná megi samkomulagi sem kemur til móts við kröfur Rússa og Írana um að Assad verði ekki hafnað og jafnvel í raun um skiptingu landsins verður það aðeins til að lengja og kynda undir átökin og mun örugglega kveikja meiri áhuga á heilögu stríði en heimurinn hefur nokkru sinni kynnst.

Yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem nú leitar skjóls í Evrópu er á flótta undan drápsvél Assads ekki Ríki íslams eða al-Kaída. Allt síðan Sýrlendingar hófu mótmæli á götum úti í mars 2011 hafa viðbrögð ráðamanna á Vesturlöndum verið bæði máttlaus og hlutlaus, nú þarfnast heimurinn hins vegar raunverulegra forystumanna. Því miður bendir allt til þess að leiðtogar okkar gangi með lokuð augu út í hyldýpið.“

Til dýrðar Pútín

Úr því að Pútín líkir framtaki sínu við bandalag gegn Hitler á sínum tíma er ástæðulaust að gleyma því að sovéska stjórnin undir forystu Stalíns snerist ekki gegn Hitler fyrr en hann fór með hernaði gegn Sovétríkjunum árið 1941. Tveimur árum árum áður gerðu Hitler og Stalín hins vegar griðasáttmála og skiptu síðan Póllandi á milli sín.